Stevo i Jovanka Ostojić – veliki dobrotvori, zadužbinari i legatori SPKD „Prosvjeta“ iz Prnjavora

Stevo i Jovanka Ostojić – veliki dobrotvori, zadužbinari i legatori SPKD „Prosvjeta“ iz Prnjavora

 

Piše: Dario Topić, profesor istorije

Zavičajni muzej Prnjavor

 

Zavičajni muzej u Prnjavoru upriličio je juče u gradskom groblju u Prnjavoru, postavljanje medaljona sa fotografijama na nadgrobni spomenik Steve i Jovanke Ostojić, uglednih Prnjavoraca s kraja XIX i prvih decenija XX vijeka, trgovaca, rodoljuba, dobrotvora i zadužbinara. Ovaj znameniti bračni par isticao se svojom revnošću i predanim radom u korist i za dobro svoga naroda i svoga mjesta.

 

Stevo Ostojić. Porodica Ostojić rodom je iz Banjaluke. Podaci o godini rođenja Steve Ostojića različiti su. U istorijskim izvorima navodi se da je rođen u Banjaluci 1860. ili 1864. godine. Njegov otac i rodonačelnik ove porodice Risto Ostojić, bio je školski nadzornik u Banjaluci u tursko vrijeme. U mjestu rođenja, Stevo Ostojić završava osnovnu školu. Trgovački zanat izučava u Banjaluci, Bosanskom Brodu i Prnjavoru gdje je 1884. godine i otvorio sopstvenu trgovačku radnju.

 

U Prnjavoru je bio jedan od najviđenijih građana, a kao vrijedan, marljiv i slobodan trgovac ubrzo stiče vrijedno imanje i ugled kod stanovnika ondašnjeg Prnjavora. Kao predstvanik Prnjavora učestvuje u svim aktivnostima i pokretima srpskog naroda u Bosni i Hercegovini.

 

Oženio se Jovankom Ilić, unukom arhimandrita Melentija Opačića osnivača prnjavorske parohija.

 

Zajedno sa tadašnjim uglednim Srbima Prnjavorcima, Stevo Ostojić će u više vremenskih perioda biti, kako se to tada nazivalo, zastupnik u opštinskom uredu u Prnjavoru. Od 1893. do 1908. godine, a vjerovatno i nešto kasnije, obavljao je funkciju odbornika, potpredsjednika i predsjednika crkveno-školskog odbora u Prnjavoru koji je rukovodio poslovima vezanim za rad Srpske pravoslavne osnovne škole u Prnjavoru osnovane 1842. godine. Bio je član Osnivačkog odbora „Srpskog trgovačkog udruženja“ koje je osnovano 20. maja 1907. godine u Banjaluci, zatim član Osnivačkog odbora „Srpske štedionice“ koja je 1907. godine osnovana u Prnjavoru, a nešto kasnije u decembru iste godine kada je Banjaluci održana skupština lista „Otadžbina“, postaje član Odbora ovog lista, dok je naš književni velikan Petar Kočić, koji je i pokrenuo ovaj list, izabran za predsjednika Odbora.

 

Kraći period Stevo Ostojić će biti član Velikog upravnog i prosvjetnog savjeta u Sarajevu.

 

Kada je u proljeće 1912. godine u Prnjavoru osnovano Sokolsko društvo (Srpski soko), Stevo Ostojić je izabran za predsjednika ovog društva.

 

U vrijeme Prvog svjetskog rata zajedno sa mnogobrojnim uglednim Prnjavorcima otjeran je u logor gdje će provesti duže vrijeme. Molba da se Stevo Ostojić pusti iz logora odbijena je, a Zemaljska vlada u Sarajevu ga je u svom obrazloženju iz aprila 1915. godine, okarakterisala kao opasnog i politički sumnjivog.

 

Stevo i Jovanka Ostojić iz Prnjavora su još prije Prvog svjetskog rata ostavili SPKD „Prosvjeta“ kao legat tri kuće i zemljište u Prnjavoru. Kuće su se nalazile na prostoru prve robne kuće u Prnjavoru, na lokaciji stambenog objekta između sadašnje zgrade televizije K3 i zgrade prnjavorske pošte u današnjoj Svetosavskoj ulici. Vrijednost ovog legata procijenjena je na tadašnjih 45.000 kruna u zlatu. Njihova vrijednost 1934. godine procijenjena je na 200.000 dinara. Da bi se bolje razumjela visina tog iznosa možemo je uporediti sa cijenom dnevnih novina toga vremena. List „Vrbaske novine“ koštao je 0,50 dinara, a list „Politika“ jedan dinar. Kada je 1927. godine proslavljano 25 godina od osnivanja društva „Prosvjeta“, u auli Prosvjetinog doma u Sarajevu otkrivena je mramorna ploča na kojoj su bila imena 69 legatora. Na njoj su bila i imena Steve i Jovanke Ostojić iz Prnjavora.

 

Stevo Ostojić umro je u Prnjavoru na današnji dan 14. februar 1922. godine.

 

Jovanka Ostojić. Rođena je u Prnjavoru 1862. godine u braku Pere Ilića i Milke Ilić, rođene Opačić, kćerke već pominjanog sveštenika Melentija Opačića.

 

Osim što su pomagali društvo „Prosvjeta“, u julu 1929. godine Jovanka Ostojić osniva fond za pomoć djeci, tačnije omladini i đacima koji bi se opredijelili da pohađaju trgovačku školu, razne zanate i poljoprivredu. Odmah po osnivanju ovog fonda, Jovanka Ostojić je u njegovu kasu položila 425.000 dinara, uz uslov da se sredstva iz fonda mogu koristiti onda kada prihodi od njega narastu na 600.000 dinara. Fondom je rukovodio crkveni odbor u Prnjavoru.

 

Iste 1929. godine u Prnjavoru je osnovano Kolo srpskih sestara i upravo Jovanka Ostojić postaje njena prva predsjednica.

 

Aktivnost Jovanke Ostojić bila je posebno izražena te 1929. godine. Osim osnivanja već pomenutog fonda za pomoć školskoj omladini, đacima i njenog postavljanja za prvu predsjednicu Kola srpskih sestara u Prnjavoru, Jovanka Ostojić je srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini u Prnjavoru poklonila 100.000 dinara za podizanje betonske ograde oko crkve Svetog Velikomučenika Georgija koja i danas postoji i time je postala veliki dobrotvor i srpsko-pravoslavne crkvene opštine u Prnjavoru.

 

Nešto prije svoje smrti, Jovanka Ostojić je Kolu srpskih sestara u Prnjavoru poklonila 50.000 dinara, Sokolskom društvu u Prnjavoru 10.000 dinara, a načinila je i niz drugih manjih zavještanja organizacijama i pojedincima. Na svečanosti koja je priređena u Prnjavoru 9. jula 1930. godine prilikom osvećenja novih zvona za crkvu Svetog Velikomučenika Georgija, o čemu je opširan članak donesen 12. jula 1930. godine u beogradskom listu „Politika“, navodi se da je tom prilikom Jovanki Ostojić kao predsjednici Kola srpskih sestara u Prnjavoru predato odlikovanje. Iako nije navedeno o kojem odlikovanju se radi, najvjerovatnije je riječ o odlikovanju za Zasluge na prosvjetnom i kulturnom polju koje je na istoj svečanosti dodijeljeno i potpredsjednici Kola srpskih sestara u Prnjavoru Milki Opačić.

 

Jovanka Ostojić je umrla u Prnjavoru 6. septembra 1930. godine. Njenom smrću SPKD „Prosvjeta“ postalo je neograničeni vlasnik kuća koje su njen suprug Stevo i ona poklonili ovom društvu.

 

U istorijskim izvorima se navodi da je sprovod, odnosno čin sahrane Jovanke Ostojić, bio najveći pokazatelj koliko je bila poštovana, cijenjena i uvažavana. Društvo „Prosvjeta“ je iz Sarajeva na sahranu poslalo svoje visoke izaslanike članove Glavnog Odbora u Sarajevu Milana Božića i Đorđu Krstića. U svom govoru prilikom sahrane Jovanke Ostojić, Milan Božić se ispred društva „Prosvjeta“ zahvalio pokojnici na njenom neumornom radu za dobro našega naroda, a posobno podmlatka, za koji se naročito pobrinula, ostavivši zajedno sa svojim suprugom Stevom „Prosvjeti“ vrijedan zavještaj iz koga će se vaspitavati i podizati budući naraštaji.

 

Ime Jovanke Ostojić je i u Prnjavoru, ali i u mnogim drugim krajevima gdje se za njenu plemenitost, marljivost i rodoljubivost znalo, izgovarano sa naročitim poštovanjem. Mnogi prigodni i topli govori na njenoj sahrani koji su se mogli čuti od strane dr Pere Stjepanovića, prnjavorskog prote Jove Jovanovića, sekretara Kola srpskih sestara Mire Marković i drugih, svjedočili su na najbolji način o životu ove znamenite prnjavorke.

 

Grobna mjesta Steve i Jovanke Ostojić koja se nalaze u prnjavorskom gradskom groblju, bila su gotovo u potpunosti zaboravljena i zapuštena. Zahvaljujući Vladi Spasojeviću koji je polovinom osamdesetih godina, kao tada stariji čovjek, bio član Crkveno-opštinskog upravnog odbora parohije prnjavorske, ti grobovi su pronađeni. Prema svjedočenju prote Rade Savičića tadašnjeg prnjavorskog sveštenika, Vlado Spasojević je bio jedan od rijetkih ljudi koji je znao za grobna mjesta Steve i Jovanke Ostojić i apelovao da se ona moraju označiti jer se radi o značajnim ljudima za prošlost Prnjavora. On je kao mladi Prnjavorac prisustvovao njihovim sahranama 1922. i 1930. godine. Njihova grobna mjesta bila su potpuno zapustjela. Stari drveni krstovi potpuno su istrulili, a na grobovima su bila samo dva kamena koja su označavala te grobove kako bi se spriječila mogućnost prekopavanja. Stevo i Jovanka Ostojić nisu imali potomstva. Sasvim je sigurno da je nakon 1930. godine ondašnja crkvena opština iz perioda kada je na njenom čelu stajao proto Jovo Jovanović, imala namjeru da još prije Drugog svjetskog rata podigne spomenik ovim vrijednim i rodoljubivim Srbima, ali se u realizaciji tog posla vjerovatno, iz određenih razloga, odugovlačilo i u tom odugovlačenju počeo je i Drugi svjetski rat. Nakon Drugog svjetskog rata vjerovatno nije bilo apela, a ni interesa tadašnjih vlasti da se ova grobna mjesta na adekvatan način obilježe. Na 10. sjednici Crkveno-opštinskog upravnog odbora parohije prnjavorske koja je održana 15. novembra 1985. godine, odbor je donio odluku o podizanju spomenika Stevi i Jovanki Ostojić. Na toj sjednici bili su, između ostalih, protojerej stavrofor Mirko Obradović, Vlado Spasojević, proto Rade Savičić, Lazar Gligorić, Sredoje Bjelošević, Boško Vasić i drugi. Poslovi oko podizanja spomenika uskoro će, nakon ovog sastanka, biti i realizovani.

 

Juče, 36 godina kasnije aktivnošću Zavičajnog muzeja u Prnjavoru, postavljeni su medaljoni sa fotografijama na nadgrobni spomenik ovih znamenitih ljudi.

 

Slava i hvala Stevi i Jovanki Ostojić na njihovoj plemenitosti, rodoljublju i dobročinstvu.